Φυτική διατροφή και ύψος σε παιδιά

Σήμερα θα μιλήσουμε για τη φυτοφαγική διατροφή και το ύψος των παιδιών. Πως επηρεάζεται το ύψος όταν ένα παιδί ακολουθεί μια φυτική δίαιτα; Οδηγεί μια φυτική διατροφή (vegan) σε υπολειπομένη αύξηση;

Πριν ανατρέξουμε στα επιστημονικά δεδομένα πάμε να δούμε τι επηρεάζει το ύψος στα παιδία:

• θερμιδική επάρκεια και επάρκεια θρεπτικών συστατικών
• ορμονικό προφίλ
• το ύψος των γονιών
• υποκείμενα χρόνια νοσήματα
• γενετικά νοσήματα

Διαγράμματα αύξησης και φυσιολογικός ρυθμός αύξησης

Η αύξηση των παιδιών αξιολογείται με βάση τα διαγράμματα του Π.Ο.Υ (2006), τα οποία έχουν προκύψει από μετρήσεις υγιών παιδιών ανά την υφήλιο, τα οποία θήλασαν. Τα συγκεκριμένα διαγράμματα των σωματομετρικών απεικονίζουν καμπύλες εκατοστιαίων θέσεων και αποτελούν το πρότυπο αύξησης κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Υπάρχουν διαφορετικά διαγράμματα για αγόρια και κορίτσια. Είναι σημαντικό τα διαγράμματα στο βιβλιάριο του κάθε παιδιού να ενημερώνονται από τον παιδίατρο, ώστε να αξιολογείται ο ρυθμός αύξησης του παιδιού (βάρος, ύψος).

Όταν ο ρυθμός αύξησης είναι σταθερός και αντίστοιχος της ηλικίας τότε δεν υφίσταται πρόβλημα. Αν όμως ο ρυθμός μειώνεται τότε αναζητούνται πιθανές αιτίες. Οπότε το ζητούμενο είναι η σταθερότητα του ρυθμού αύξησης και όχι η εκατοστιαία θέση μεμονωμένα. Για παράδειγμα, ένα παιδί που βρίσκεται στο 25ο εκατοστημόριο σταθερά για μια χρονική περίοδο θεωρείται ότι ψηλώνει φυσιολογικά. Το ίδιο ισχύει και για ένα παιδί που βρίσκεται σταθερά γύρω στο 80ο εκατοστημόριο.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει σε πρόωρα παιδιά, στα οποία λαμβάνεται υπόψη όχι η χρονολογική αλλά η διορθωμένη ηλικία για τα 2 πρώτα χρόνια ζωής. Για παράδειγμα σ΄ ένα πρόωρο νεογνό με ηλικία κύησης 34 εβδομάδες, αφαιρούνται από την χρονολογική ηλικία 6 εβδομάδες το διάστημα που χρειάζεται για να συμπληρώσει την τελειόμηνη ηλικία. Όταν το συγκεκριμένο νεογνό θα είναι 3 μηνών η διορθωμένη ηλικία θα είναι 3 μηνών μείον 42 μέρες. Οπότε τα σωματομετρικά θα αξιολογηθούν για ηλικία 48 ημερών.

Επιπλέον, τα παιδιά μετρώνται ξαπλωμένα πριν από την ηλικία των 2 ετών, οπότε το μήκος σώματος τείνει να είναι λίγο μεγαλύτερο από το ύψος (όταν μετρώνται όρθια, συνήθως από την ηλικία των 2 ετών).

Ποιο είναι το αναμενόμενο ύψος του παιδιού;

Το τελικό ύψος εξαρτάται από το γενετικό του δυναμικό και μπορεί σε ένα βαθμό να προβλεφθεί από το ύψος των γονιών του.

• Για τα κορίτσια: [(΄Υψος πατέρα-13cm) + Ύψος μητέρας]/2
• Για τα αγόρια: [Ύψος πατέρα + (Ύψος μητέρας+13cm)]/2

Η οστική ηλικία είναι χρήσιμη για την πρόγνωση του τελικού αναστήματος σε υγιή παιδιά και εφήβους. Για την εκτίμηση της οστικής ηλικίας γίνεται ακτινογραφία της αριστερής άκρας χειρός και του καρπού. Η τεχνική αυτή επιτρέπει την εκτίμηση της σκελετικής ωρίμανσης.

Σ΄ ένα υγιές παιδί ή έφηβο, η οστική ηλικία είναι περισσότερο ενδεικτική του τελικού αναστήματος συγκριτικά με τη χρονολογική του ηλικία. Καθυστερημένη ή προχωρημένη οστική ηλικία είναι ενδεικτική για κάποιες παθήσεις αλλά όχι διαγνωστική. Αν η οστική ηλικία δε συμβαδίζει με τη χρονολογική, τότε το προβλεπόμενο ύψος βασίζεται στη νοητή καμπύλη που αντιστοιχεί στην οστική ηλικία και όχι στη χρονολογική.

Εξάλλου, το προβλεπόμενο ύψος σε παιδιά ηλικίας άνω των 2 ετών καθορίζεται από την προέκταση της αύξησης κατά μήκος της τρέχουσας καμπύλης (εκατοστιαίας θέσης) μέχρι την ηλικία 18-20 ετών

Φυτοφαγία και ύψος στην παιδική ηλικία

Σύμφωνα μεταξύ άλλων με την Αμερικάνικη Ένωση Διαιτολόγων (ADA) και την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) τα βρέφη και τα μικρά παιδιά που ακολουθούν μια καλά ισορροπημένη vegan διατροφή μεγαλώνουν φυσιολογικά, εάν η διατροφή τους εξασφαλίζει θερμιδική επάρκεια, αποτελείται από ποικιλία φυτικών τροφών και περιλαμβάνει κατάλληλα συμπληρώματα για κάθε στάδιο της ηλικίας τους.

Μάλιστα, φαίνεται ότι οι μελέτες που αναφέρουν βραδύτερη ή καθυστερημένη αύξηση σε παιδιά που ακολουθούν μια vegan διατροφή περιέλαβαν παιδιά που λάμβαναν μη ισορροπημένη διατροφή και παρουσίαζαν θερμιδικό έλλειμμα. Μερικές από αυτές τις μελέτες διεξήχθησαν τη δεκαετία του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε παιδιά από τη Βρετανία και την Ολλανδία.

Η πλειονότητα αυτών των παιδιών ήταν εκείνα που ακολουθούσαν μια μακροβιοτική διατροφή που υστερούσε ενεργειακά και σε επιμέρους θρεπτικά συστατικά. Αυτές οι δίαιτες χαρακτηρίζονταν από χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο, ψευδάργυρο και βιταμίνη D, που είναι σημαντικά για την υποστήριξη της συνολικής αύξησης του παιδιού. Εξάλλου τα παιδιά που ακολούθησαν μια ωμοφαγική vegan δίαιτα προσλάμβαναν θερμίδες, ασβέστιο, ψευδάργυρο και βιταμίνη D σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τις συνιστώμενες ποσότητες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πιο γνωστή μελέτη για vegan παιδιά είναι γνωστή ως «Farm Study» που δημοσιεύτηκε το 1989 και περιλάμβανε συνολικά 400 παιδιά (80% vegan) στο Τενεσί. Σ’ αυτήν τη μελέτη, ενώ όντως παρατήρησαν vegan παιδιά ηλικίας μεταξύ 1 – 4 ετών να έχουν μικρότερο ανάστημα (2εκ.) σε σύγκριση με τα μη vegan παιδιά, η διαφορά αυτή εξομαλύνθηκε μέχρι την ηλικία 9-10 ετών (0,67εκ).

Τα τελευταία χρόνια προέκυψαν μελέτες από τη Γερμανία με μεγάλο αριθμό παιδιών και διαχωρισμό σε 3 κατηγορίες vegan, vegetarian και παμφάγα.

Στην 1^η με περισσότερα από 400 παιδιά ηλικίας 1- 3 ετών η ενεργειακή πρόσληψη ήταν παρόμοια στις 3 ομάδες. Η πρόσληψη πρωτεΐνης ήταν υπερδιπλάσια σε όλες τις ηλικίες σε σχέση με τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη. Τα παμφάγα παιδιά κατανάλωναν περισσότερο λίπος, πρόσθετα σάκχαρα και λιγότερες φυτικές ίνες σε σύγκριση με τα vegan και vegetarian . Το διάμεσο ύψος και βάρος ήταν παρόμοιο στις τρεις υποομάδες.

Εντούτοις, ένα μικρό ποσοστό των vegan παιδιών βρίσκονταν χαμηλότερα από την 2^η εκατοστιαία θέση (3,6% έναντι 2,4% των vegetarian και 0% των παμφάγων). Το χαμηλότερο βάρος και ύψος των παιδιών αυτών μπορεί τουλάχιστον εν μέρει να εξηγηθεί από το γεγονός ότι τα vegan και vegetarian παιδιά ήταν πιθανότερο να θήλαζαν σε σχέση με τα παμφάγα. Άλλες πιθανές αιτίες θα μπορούσαν να είναι δυσμενείς περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως λοιμώξεις και διατροφικές ανεπάρκειες είτε ενδομήτρια είτε μετά τη γέννηση. Δεδομένου ότι η ενεργειακή και πρωτεϊνική πρόσληψη ήταν εντός των συνιστώμενων η έλλειψη ψευδαργύρου ενός ιχνοστοιχείου ιδιαιτέρως σημαντικού για την αύξηση και το ανοσοποιητικό θα μπορούσε να είναι μια άλλη αιτία. Επίσης κάποια από τα συγκεκριμένα παιδιά είχαν γονείς με χαμηλό ύψος ή είχαν χαμηλό βάρος γέννησης.

Από την άλλη πλευρά τα παμφάγα παιδιά διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο για υπερβολική συσσώρευση λίπους που προκαλεί κίνδυνο για την υγεία (υπερβαρότητα 23% vs 18%).

Η ίδια ομάδα ερευνητών πραγματοποίησε παρόμοια μελέτη σε 400 παιδιά ηλικίας 6 έως 18 ετών. Δεν υπήρχε διαφορά στο ύψος και το βάρος των παιδιών ανάμεσα στις 3 υποκατηγορίες. Η πλειονότητα των vegan παιδιών έπαιρναν συμπληρώματα κυρίως Β12 και βιταμίνη D. Η συνολική ενέργεια δεν διέφερε μεταξύ των υποομάδων. Όλες οι υποομάδες υπερέβαιναν τη συνιστώμενη πρόσληψη πρωτεΐνης για την ηλικία. Οι vegan είχαν τη χαμηλότερη πρόσληψη λίπους και τη μεγαλύτερη πρόσληψη υδατανθράκων και φυτικών ινών.

Σε τι πρέπει να επικεντρωθεί το διατροφικό πρόγραμμα για τα vegan παιδιά σας;

Φαίνεται ότι τα παιδιά που τρέφονται με μια πλήρη και καλά ισορροπημένη φυτική διατροφή, χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα συμπληρώματα ανάλογα με την ηλικία, καταλήγουν να αναπτύσσονται επαρκώς – κάτι που είναι μια σταθερή παρατήρηση σε πολλές μελέτες.

Έτσι, μια πλήρης vegan διατροφή είναι υγιεινή, ασφαλής και απολύτως αποδεκτή ως διατροφικό πρότυπο για την υποστήριξη της ανάπτυξης των βρεφών, των νηπίων και των παιδιών. Το κλειδί είναι η διασφάλιση της δέουσας προσοχής στον προγραμματισμό των γευμάτων του παιδιού σας, ώστε να σιγουρευτείτε ότι του προσφέρετε επαρκή διατροφή σε κάθε στάδιο ανάπτυξης.

Για αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να επικεντρωθείτε στα εξής:

• Επαρκής ενέργεια (θερμίδες)
• Ποικιλία φυτικών τροφών πλούσιων σε ασβέστιο και ψευδάργυρο
• Κατάλληλα συμπληρώματα (Βιταμίνη Β12, Βιταμίνη D, Ιώδιο)
• Ποικιλία φυτικών τροφών (σιτηρά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί και σπόροι, έλαια)
• Προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών

Όταν ο προγραμματισμός των γευμάτων σας εστιάζει σε αυτά τα 5 θεμελιώδη στοιχεία, μπορείτε να διασφαλίσετε ότι το vegan παιδί σας παίρνει όλα αυτά που χρειάζεται για να υποστηρίξει τη συνολική του αύξηση, ανάπτυξη και υγεία.

Το άρθρο συντάχτηκε από την Δέσποινα Μαρσέλου κλινική διαιτολόγο και τον Μάνο Δηλανά, παιδίατρο νεογνολόγο